Stres cieply – jak żywić w upały

Wszyscy wiemy, że krowy stają się zestresowane w letnim upale, a to ma wpływ na nasze wyniki finansowe. Istnieją skutki długotrwałe i krótkoterminowe stresu krów, a celem każdego producenta mleka powinno być zminimalizowanie tych skutków dla ich działania. Niezależnie od rodzaju operacji, niezależnie od tego, czy mamy zupełnie nową oborę wolnostanowiskową, starszą oborę wolnostanowiskową czy oborę uwięziową, wszystkie doświadczają skutków letnich upałów i wilgotności. Widzimy wszystko, od spadku dziennej produkcji mleka, wskaźników reprodukcji, jakości mleka, aż po zmniejszenie wydajności szczytowej, które wpływa na całą laktację. Wszystko to powoduje utratę dochodów, którą w dzisiejszej gospodarce musimy zminimalizować. Wszyscy wiemy, że Matka Natura nie była dla nas ostatnio łaskawa: walczyliśmy z mokrymi warunkami na polu, a nawet majową śnieżycą. Na szczęście dla nas są rzeczy, które możemy zrobić, aby przygotować nasze krowy do obsługi ciepła i wilgotności przez gorące letnie miesiące.

Krowy przyjmują ciepło ze środowiska i wytwarzają ciepło metaboliczne z jedzenia i trawienia paszy. Problemy zaczynają się pojawiać, jeśli temperatura i wilgotność wzrastają, a krowy nie mają możliwości zrównoważenia swoich zysków metabolicznych i środowiskowych.

Co powoduje, że krowa się nagrzewa?

Podobnie jak większość ssaków krowa mleczna musi utrzymać temperaturę ciała między 38,6ºC a 39,3ºC. Temperatura ciała zmienia się nieznacznie w ciągu dnia, osiągając szczyt wczesnym wieczorem i spadek wczesnym rankiem. Ciepło metaboliczne jest produkowane przez cały czas. W ciągu dnia ciepło to nie jest tak łatwo rozpraszane. Jeśli warunki nocne są wystarczające, aby umożliwić odpowiednie rozproszenie ciepła, krowa nie będzie cierpieć na złe skutki. Jeśli ten dobowy cykl akumulacji ciepła w ciągu dnia i utraty w nocy jest zakłócony przez wysokie temperatury w nocy, efekty stają się bardziej zauważalne.

Czynniki, które określają poziom ciepła środowiskowego, na które krowa jest narażona w czasie upałów:

• temperatura powietrza i wilgotność względna
• ilość promieniowania słonecznego
• stopień nocnego chłodzenia, 
• wentylacja i przepływ powietrza
• długość okresów stresu cieplnego

Bydło mleczne może zmienić swoje zachowanie poprzez:

• szukanie obszarów o większym ruchu powietrza 
• poszukiwanie wody i cienia
• zmianę orientacji na słońce
• dyszenie lub pocenie się
• zatrzymanie lub zmniejszenie spożycia paszy, co zmniejsza produkcję ciepła z żwacza.

W miarę jak obciążenie cieplne narasta, organizm krowy stara się sobie z tym poradzić.

Nadmierne obciążenie cieplne

Krowa mleczna zarządza obciążeniem cieplnym ciała, które nosi w sobie przez cały czas. Jeśli suma ciepła metabolicznego wytwarzanego przez krowę i ciepła uzyskanego ze środowiska zewnętrznego zacznie przekraczać straty, obciążenie cieplne krowy zaczyna się zwiększać. Krowa musi sobie zapewnić warunki do optymalnego dla niej komfortu termicznego. Oznacza to równoważenie metabolicznego i pochłanianego ciepła środowiskowego przy użyciu szeregu strategii, takich jak zwiększona szybkość oddychania i pocenie się.

Ważne jest, aby hodowcy bydła mlecznego znali oznaki nadmiernego obciążenia cieplnego i mogli wówczas wdrożyć praktyczne strategie, aby pomóc krowom w radzeniu sobie z tym problemem.

 Gdy obciążenie cieplne osiągnie punkt krytyczny, zaczynają się zmiany w metabolizmie, regulacji hormonalnej i spożyciu paszy. To z kolei wpływa na produkcję mleka, jakość mleka, płodność i zdrowie.

Zarządzanie stresem cieplnym u krów

Świadomość sygnałów będzie spowoduje podejmowanie decyzji w zakresie zarządzania i reagowania na krowy zestresowane upałami. Szukanie subtelnych zmian w zachowaniu zapewni dużo czasu na działanie. Jeśli okres nadmiernego obciążenia cieplnego trwa dłużej niż kilka godzin, oznaki stresu cieplnego stają się bardziej wyraźne. Oddychanie otwartą jamą gębową, grupa szukająca cienia i nadmierne ślinienie się to oznaki długotrwałego stresu cieplnego i wezwanie do pilnej uwagi. Rozpoznanie wczesnych oznak nadmiernego obciążenia cieplnego pozwoli na wczesną interwencję dzięki skutecznym strategiom łagodzenia jego skutków, takim jak dostęp do chłodzenia, dostęp do wody i wykorzystanie wentylacji.

Fizjologiczne reakcje na nadmierne obciążenie cieplne

Oprócz zauważalnych zmian w zachowaniu istnieje również szereg niewidocznych zmian fizjologicznych, które występują u krów, np.:

• pobranie paszy zmniejsza się o 10–20%, gdy temperatura powietrza przekracza 26°C
• wzrost temperatury ciała
• stężenia hormonów krwi ulegają zmianie
• rozkład przepływu krwi ulega zmianie, zmniejsza się przepływ krwi do jelit, macicy i innych narządów wewnętrznych, zwiększa się przepływ krwi do skóry.

Niewidoczne zmiany mogą mieć daleko idące konsekwencje dla wydajności, zdrowia i dobrostanu krów.

Cień i chłodzenie

Rosnąca temperatura powietrza i wilgotność zmniejszają zdolność krowy do ochłodzenia się. Cień i chłodne miejsca są najważniejszą kwestią redukcji stresu cieplnego. Wymiana ciepła między krową a środowiskiem odbywa się w drodze procesów promieniowania, przewodzenia, konwekcji i parowania. Kierunek wymiany ciepła zależy od różnicy temperatur między krową a otaczającym środowiskiem. Gdy temperatura powietrza jest wyższa niż temperatura krowy – ciepło jest wchłaniane. Gdy temperatura powietrza jest niższa niż temperatura krowy, ciepło płynie z krowy – krowa odciąża ciepło i stygnie. Im większa różnica temperatur, tym szybszy przepływ ciepła.

Wpływ stresu cieplnego na produktywność

Obciążenia cieplne mogą się nasilać, gdy infrastruktura obory nie zapewnia chłodniejszych warunków dla całego stada. Zmniejszenie produkcji mleka jest oczywistą stratą , ale niektóre efekty stresu termicznego są mniej oczywiste i powodują znaczne straty wydajności. 

Należą do nich:

• zmniejszenie płodności 
• niskie składniki mleka 
• utrata masy ciała
• podatność na infekcje

Wzrost temperatury otoczenia tłumi apetyt krowy. Zauważalną różnicą u krów doświadczających stresu cieplnego jest zmniejszenie spożycia suchej masy. Spożycie suchej masy spada o 10–20% krótko- lub długoterminowo, w zależności od długości i czasu trwania stresu cieplnego. Wysiłek związany z utrzymaniem chłodu może spowodować zwiększenie w dawce pokarmowej 20–30% energii potrzebnej do bilansu energetyczno-białkowego.

Poniżej znajduje się kilka wskazówek, które pomogą w letnich upałach.

1. Wentylatory

• Wentylatory są czyste od kurzu i innych zanieczyszczeń
• Intensyfikacja działań wentylacji w górę i w dół jest ważna szczególnie w wypadku wczesnego i późnego lata, kiedy temperatury w dzień i w nocy są ekstremalnie różne
• Upewnijmy się, że wentylatory są ustawione na krowy, nie na nas
• Upewnijmy się, czy ruch powietrza jest w miejscu, w którym znajdują się krowy. Wiele osób będzie chodzić po stole paszowym i stwierdzi, że powietrze jest w porządku, ale krowy nie są w tym miejscu. Powietrze podąża ścieżką najmniejszego oporu, więc na przykład prędkość powietrza jest większa w pasie zasilania z tunelową wentylowaną oborową

2. Zraszacze

• Upewnijmy się, że nie zostały uszkodzone.
• Zraszacze są zamontowane, tak aby zapewnić odpowiednią ilość wody na krowy, w odpowiednim do tego miejscu.
• Woda jest w kropelkach deszczu i zegary są ustawione do właściwego włączania i wyłączania. Odparowanie wody jest tym, co chłodzi krowę

3. Poidła

• Krowa powinna mieć łatwy dostęp do wody w poidle
• Poidła są czyste i utrzymywane w czystości na bieżąco. W lecie poidła zazwyczaj będą musiały być czyszczone częściej niż w zimie, z racji większej częstotliwości pobierania wody
• Sprawdźmy, czy wodociąg ma odpowiednie ciśnienie, aby nadążyć za wyższym spożyciem wody

4. Pasza

• Upewnijmy się, że pasza jest świeża, chłodna i zawsze dostępna
• Aby utrzymać paszę chłodną i świeżą, może wystąpić potrzeba dodania kolejnego karmienia w ciągu dnia
• Karmienie wieczorem może być bardzo pomocne. Warto skarmiać większą część paszy w godzinach wieczornych, krowy będą jeść więcej, gdy ochładza się w nocy
• Prawidłowe zarządzanie silosem, prymą i silopakiem pomaga zachować świeżość paszy
• Jeśli będziesz karmić nową paszą od razu przed zakończeniem fermentacji, potraktuj ją konserwantem na bazie kwasu
• W wypadku wystąpienia problemów z zagrzewaniem paszy lub zmniejszonym pobraniem suchej masy (DMI) należy traktować cały TMR produktem na bazie kwasu, takim jak stabilizator TMR

Wraz ze zbliżającymi się miesiącami letnimi upewnienie się, że wszystkie prace konserwacyjne nad sprzętem zostały zakończone, będzie ogromną wygraną. Zaplanuj żywienie w celu utrzymania świeżości paszy i pobranie DMI podczas ekstremalnych letnich upałów. Są to czynniki ponad wszystko gwarantujące sukces utrzymania krów w dobrym stanie podczas letnich upałów i wilgotności.

Białko

Ze względu na wyzwania żywieniowe związane ze stresem cieplnym krowy potrzebują dodatkowego białka w diecie, aby utrzymać funkcję mikrobiologiczną żwacza i właściwą podaż aminokwasów do produkcji białka mleka o dobrych parametrach. Można to osiągnąć poprzez włączenie do diety źródeł białka wyższej jakości. Większe ilości białka by-pass, które jest łatwo trawione w jelicie cienkim, mogą pomóc zrównoważyć niższą produkcję białka drobnoustrojów z żwacza. Obejmuje to pasze, takie jak śruta sojowa i śruta lniana. Śruta rzepakowa jest mniej odpowiednia do tego celu. To dlatego, że śruta rzepakowa ma większy stopień degradacji w żwaczu.

Skrobia jako źródło glukozy

Krowy zestresowane termicznie mają większe zapotrzebowanie na glukozę. Należy zapewnić taką formę skrobi, która będzie powoli fermentować, aby krowa miała stały dopływ glukozy. Kukurydza jest najlepszym dostępnym wolno fermentującym źródłem skrobi ze wszystkich ziaren. Powoli fermentujące źródło skrobi pomoże w trawieniu paszy na dwa główne sposoby. Po pierwsze, część skrobi jest trawiona z dala od żwacza. Zmniejsza to wydajność energii żwacza i pozwala na większe tworzenie się glukozy w wątrobie. Zmniejsza również ryzyko kwasicy przeżuwaczy poprzez nadmierną fermentację skrobi. Szybko fermentująca skrobia uwalnia energię zbyt szybko i szybka fermentacja obniża pH żwacza. Skrobia, która nie jest trawiona w żwaczu, będzie zwykle trawiona w jelicie cienkim. W tym miejscu trawienia wytwarza glukozę do wykorzystania w jelicie. Stres cieplny wpływa na trawienie ziarna, więc badanie kału jest dobrym wskaźnikiem wydajności trawienia ziarna i informacji o składzie dawki pokarmowej.

Dodatki paszowe wspomagają krowy w letnie upały na wiele sposobów. Niektóre z nich obejmują:

• modyfikatory przeżuwania
  • metabolity drożdży i drożdże
  • betainę
  • niacynę

Modyfikatory przeżuwania, takie jak menosyna, tylozyna, lasalocid, mogą pomóc poprzez korzystną zmianę równowagi między różnymi populacjami drobnoustrojów w żwaczu a proporcjami lotnych kwasów tłuszczowych, które produkują.

Czy bufory są niezbędne?

Krowy codziennie produkują ponad 2,5 kilograma śliny bogatej w wodorowęglan. Wodorowęglany działają jako skuteczny bufor przed zmianą kwasowości żołądka i utrzymuje żwacze pH w optymalnym zakresie. Stabilny zakres pH wspiera bakterie jelitowe krowy, co jest istotnym elementem rozkładu zawartości żwacza. Gorące warunki sprawiają, że krowy ślinią się z jamy gębowej, zamiast pozwolić ślinie płynąć do żwacza. Co więcej, krowy zestresowane termicznie będą miały niższe stężenia wodorowęglanów w ślinie. Spadek przepływu i stężenia wodorowęglanu oznacza zmniejszenie naturalnej aktywności buforowania. Jednocześnie krowa może spożywać mniej efektywne włókno i więcej ziarna lub paszy. Zwiększa to również ryzyko spadku pH żwacza i kwasicy. Dlatego suplementacja dietetyczna z buforem jest dobrym ubezpieczeniem w gorącym sezonie. Zalecane dzienne stawki pasz różnią się w zależności od tego, co jest karmione i jak jest karmione.

Włókno

Wysokiej jakości włókno utrzymuje stabilność żwacza i zwiększa koncentrację składników pokarmowych bez nadmiernego ciepła metabolicznego. Pasza niskiej jakości (wysoki NDF) daje zbyt dużo objętości w dawce i utrudnia osiągnięcie dziennego spożycia składników odżywczych potrzebnych do produkcji mleka.

Tłuszcz

W tych warunkach krowy o wyższej produkcji mogą dobrze reagować na stosowanie dodatkowych tłuszczów. Dodatkowe źródła tłuszczu, takie jak olej roślinny i handlowe suplementy tłuszczu bypass są opcją, pod warunkiem, że są one stosowane prawidłowo. Suplementacja dietetyczna z dodatkowym tłuszczem to dobry sposób na zwiększenie koncentracji energii dawki i utrzymanie dziennego spożycia energii. Tłuszcz ma dodatkową zaletę w gorących warunkach, ponieważ jest trawiony i wykorzystywany przez krowę bardziej efektywnie niż skrobia i włókno i wytwarza mniej ciepła metabolicznego. Jednak zbyt dużo tłuszczu zakłóca działanie drobnoustrojów w żwaczu i może to obniżyć pobranie paszy. Hodowcy bydła mlecznego powinni dążyć do maksymalnej całkowitej zawartości tłuszczu od 5% do 7% w suchej masie dawki dla krów w laktacji, w zależności od rodzaju użytego tłuszczu. Dawki dla krów mlecznych stosowane w gorących warunkach zawierają ok. 3% tłuszczu z dawki podstawowej, plus 2–3% tłuszczu z dodanego oleju roślinnego i 1–2% tłuszczu jako dodany tłuszcz chroniony. Ważne jest też stosunek nasyconych i nienasyconych tłuszczów w skarmianej dawce. Nienasycone tłuszcze, takie jak olej słonecznikowy lub olej rzepakowy, łatwiej zakłócają działanie mikrobiologiczne żwacza. Z tego powodu mogą być stosowane na niższych poziomach w porównaniu do tłuszczów nasyconych, takich jak olej kokosowy, mydła wapniowe. Tłuszcze chronione są mniej reaktywne w żwaczu i dlatego mogą być stosowane w wyższych dawkach w porównaniu do konwencjonalnych lub niechronionych tłuszczów, ale są droższe.

W razie jakichkolwiek wątpliwości zachęcamy do konsultacji z doradcą żywieniowym. 

Eksperci Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka pozostają do dyspozycji każdego hodowcy. Dane kontaktowe znajdują się na stronie www.pfhb.pl w zakładce „Doradztwo żywieniowe”.