LUCERNA – wymagające, ale wartościowe źródło białka dla krów

Wzrost kosztów żywienia zwierząt istotnie wpływa na opłacalność chowu i hodowli bydła mlecznego. Dlatego warto spróbować maksymalizować produkcję białka z własnego areału.

Wzrost kosztów żywienia zwierząt w znaczący sposób wpływa na opłacalność chowu i hodowli bydła mlecznego. Warto więc spróbować maksymalizować produkcję białka z własnego areału. Tutaj z pomocą przychodzi nam lucerna, która jest źródłem cennej paszy dla krów. Dobrze zebrana kiszonka z lucerny cechuje się wysoką zawartością białka (18–24% w suchej masie), optymalnym poziomem włókna (29–35%w suchej masie) i dobrą strawnością masy organicznej.We wczesnej fazie zbioru zawartość białka ogólnego może wynosić nawet do 24–25%, a w fazie już po kwitnieniu wartość ta może spaść nawet do 16–17%. Kolosalna różnica.

Lucerna to roślina wieloletnia, w naszym kraju uprawia się lucernę siewną oraz coraz częściej lucernę mieszańcową (mix lucerny siewnej i lucerny sierpowej). Roślina wymaga stosunkowo dobrych stanowisk glebowych. Najlepsze są gleby o głębokiej warstwie ornej, niezbyt zwięzłe, bogate w składniki pokarmowe, meliorowane, klasy bonitacyjnej I–III. Optymalne pH gleby dla lucerny wynosi od 6,5 do 7,0. Roślina nie lubi gleb kwaśnych, torfowych, piaszczystych lub bardzo zwięzłych, a takżeo wysokim poziomie wód gruntowych lub źle wykonanej melioracji. To roślina ciepłolubna, dnia długiego. Optymalna temperatura gleby do siewu to 8–10⁰C.Najlepsze warunki do wzrostu somatycznego osiąga przy temperaturach powyżej 20⁰C. Znosi mrozy do minus 25⁰C przy okrywie śnieżnej. 

Istnieją dwa terminy siewu lucerny – wiosenny i letni. Pierwszy (w zależności od warunków atmosferycznychi mikroregionu) oznacza z reguły drugą dekadę kwietnia, a jego główną zaletą jest fakt, że młoda roślina dysponuje sporą ilością wody pozostającej w glebie po zimie. Pamiętajmy jednak, że w pierwszym roku plon nie będzie zbyt obfity, bo roślina większość dostępnych zasobów poświęci na rozbudowę systemu korzeniowego. Siew letni odbywa się w lipcu. Przy sprzyjających warunkach jesienią rośliny są już dobrze rozwinięte (system korzeniowy) i dobrze przygotowane do przetrwania zimy. Jednak temu wariantowi zagraża brak odpowiednich opadów w początkowych fazach, stąd ryzyko nieprzyjęcia się siewu jest większe. Dlatego pod względem rozwoju roślin większą pewność daje zasiew wiosenny.

Najlepszym stanowiskiem jest areał po okopowychna oborniku. Dobrą praktyką jest zbadanie zasobności gleby i dostosowanie do tego dawki nawozów. Dawkowanie fosforu i potasu wykonujemy jesienią, a jeżeli nie było wtedy zastosowane, można wykonać je wiosną. Przy siewie czystym, w pierwszym roku dawka NPK: 30 kg N/ha, 80110 kg/ha P205, 100–140 K20/ha, a przy siewie w roślinę ochronną: 60 kg N, 80–120 P2O5/ha i 100-120 K2O/ha. W latach pełnego użytkowania lucernę nawozi się przede wszystkim fosforem i potasem. W intensywnym użytkowaniu na paszę można przed ruszeniem wegetacji podać do 30 kg N. Pamiętajmy o obecności mikroorganizmów, które żyją w symbiozie z systemem korzeniowym lucerny, a posiadają zdolność pozyskiwania azotu nieorganicznego z powietrza i metabolizowania go do formy organicznej, dlatego tak ważne jest ostrożne nawożenie azotem naszych plantacji.

Jesienią powinniśmy zadbać o możliwie jak najlepsze odchwaszczenie przyszłego lucernika. Stosujemy w tym celu kompleksowe uprawki pożniwne. Natomiast zimą powinniśmy wykonać orkę na głębokość 25–30 cm. Wiosną ograniczamy się do włókowania, by zminimalizować utratę wody z gleby. Lucernę wysiewa się siewnikiem rzędowym o rozstawie 10–15 cm, a nasiona powinniśmy umieścić na głębokości 2 cm. Wyróżniamy dwa rodzaje siewu lucerny.

Pierwszy to siew czysty, polegający na wysiewaniu samej lucerny. Stosujemy go, kiedy mamy optymalne warunki agrotechniczne. Drugi to siew w roślinę ochronną, z reguły jest to zboże jare (pszenica, jęczmień). Przy siewie czystym wysiewamy 12–16 kg/ha, a przy siewie w roślinę ochronną zwiększamy normę do 15–20 kg/ha, przy jednoczesnym zmniejszeniu normy wysiewu rośliny ochronnej o 30% (czyli np. 60–80 kg/ha jęczmienia lub 100–120 kg/haowsa).

Bardzo ważną sprawą jest wysokość koszenia roślin.Ze względu na specyfikę budowy morfologicznej, wysokość koszenia powinna wynosić 7–9 cm nad poziom ziemi. Zapewnia to szybką regenerację rośliny, ponieważ stożek wzrostu na pewno nie zostanie uszkodzony. Dodatkowo taka wysokość sprawia, że skoszone rośliny „leżą” wyżej na pokosie, co powoduje szybsze parowanie wody i przyśpiesza zbiór. Ogranicza też zanieczyszczenie materiału ziemią. Ściernisko tej wysokości sprawia, że gleba nie jest wystawiona na zbyt mocne parowanie.

Łodygi lucerny zawierają 10–15% białka, a liście 22–25%, dlatego należy ograniczyć ilość zabiegów potrzebnych do osiągnięcia odpowiedniej do zbioru suchej masy. Zalecana przy zbiorze w pryzmę sucha masa to 30–35%, a przy zbiorze w baloty do 40%. Jeśli będziemy ją zbyt mocno przetrząsać i materiał będzie przesuszony, udział liściw zebranym materiale w stosunku do łodyg stanie się niekorzystny. Materiał należy roztrząsać zaraz po skoszeniu, kiedy rośliny są jeszcze elastyczne.

Lucerna nie zawiera dużo cukrów, w związku z czym jej pojemność buforowa jest dość wysoka, co powoduje opóźnienie spadku pH w materiale zakiszanym, a co za tym idzie – proces fermentacji mlekowej nie jest tak wydajny. Dlatego w wypadku tej rośliny stosowanie dodatków konserwujących jest działaniem uzasadnionym. Najczęściej stosuje się kwasy organiczne, dobrym pomysłem jest dodanie do roztworu aplikowanego do kiszonki rozcieńczonej melasy – która wniesie pulę cukru, będącą „paliwem” dla bakterii kwasu mlekowego. Warto rozważyć stosowanie inokulantów – czyli dodatków zakiszających wprowadzających do zakiszanego materiału bakterie, głównie bakterie kwasu mlekowego.

Mam nadzieję, że powyższe, przekazane w skrócie informacje, pomogą w prawidłowym zakładaniu nowych plantacji, a także w dbaniu o te już istniejące. 

Arkadiusz Kaźmierczak
Doradca żywieniowy PFHBiPM